www.apbezpieczenstwo.fora.pl

Karo!ina:)

Wykład 1
Wychowanie wojskowe w starożytnych Chinach, Grecji i Rzymie.
Wychowanie wojskowe pojawiło się wtedy, gdy pojawiła się armia, kiedy siła zbrojna miała być gwarantem bezpieczeństwa państwa. Wychowanie obronne łączy się z rozwojem cywilizacyjnym świata.
Pierwszym ośrodkiem cyw. Były STAROŻYTNE CHINY. Na tym terenie tworzy się armia zawodowa. Prekursorami jej byli teoretycy wojskowi mający własne doświadczenie, przekładali myśli na papier. Powstaje dzieło „Siedmioksiąg” – 7 traktatów, które powstały VIII-IV w.p.n.e. Najwybitniejszym teoretykiem był SUN-TZU w VIIw.p.n.e wydał traktat „sztuka wojny” Największym wkładem w koncepcje wych. wojskowego było przygotowanie fachowe żoł. do tego, co czeka na polu walki. Miał o być realizowane przed wcieleniem do armii- obserwacja tego co robili inni, a także praktyczne pogłębianie wiedzy. Usystematyzował pogląd dot. wojny jako zjawiska społ. oraz zasad prowadzenie wojny:
1.wojna nie powinna być celem samym w sobie, jest ostatecznością, należy innymi środkami egzekwować swoją wole bez uciekania się do działań zbrojnych.
2.jezeli nie da się wyegzekwować woli za pomocą środków pokojowych należy wiedzieć jak prowadzić zasady wojenne. Jak należy prowadzić działania wojenne: -nie ma przypadkowości, - podlega stałym zasadom
-główną role w wych. woj, spełniają dowódcy- wódz wymaga szczególnych predyspozycji, dowódca uczyć się musi teoretycznie i praktycznie, znali zasady wojenne i kierowali się nimi, powinien wykonywać też funkcję wych, umieć przekonać ich do celu, odpow. Jest za system szkolenia podwładnych.
Teoretyk był zwolennikiem absolutnej władzy, uważał, że głównie nakazy powinny wychodzić od cesarza, dowódca powinien je wdrażać.
Ok. IV-V w p.n.e kolebka cyw. Przenosi się do Europy (eksplozja kultury) do starożytnej GRECJI. Państewka Greckie oscylowały wokół SPARTY i ATEN- centra wojskowości wypracowały dwa odmienne systemy przygotowania młodych do służby wojskowej. Różniły się zasadniczo:
SPARTA-hołdowała totalitarnemu modelowi państwa
ATENY- demokratyczny system funkcji państwa
SPARTAŃSKI MODEL- za prekursora spójnego systemu szkolnego młodzieży uważa się Likurga. System ten obow. służby woj, obarczał rodzinna ludność (niewolników). Proces rozpoczynał się od młodzieży. Dzieci objęte były tym systemem. Do 7 r.ż przebywały w domu, wych, przez rodziców, którzy byli jego nauczycielami.7-18 r.z, odchodził od rodziny przechodził do instytucji państwa typu wjskowego. Był skoszarowany. Chłopcy poddawani byli zabiegom wych dla państwa bez jego indywidualności.
Cel wychowania- osiągnięcie wych jednostki silnej fizycznie, umiejętność życia bez wygód i dostatków, przygotowanie do walki zbrojnej, zdyscyplinowanych, ofiarnych, odważnych kandydatów. Wpajano pogardę dla niewolników, utrzymanie gotowości bojowej. Głownym celem było utrzymanie panowania Sparty w Grecji. Była kształtowana na wzór obozu wojskowego-przygotowanie społecz, gotowego, odważnego. Typ wych: tężyzna fiz, umiejętność nabywania rzemiosła wojskowego. Wych obronne spoczywało w rekach państwa. Młodzież po 18 r ż – 20r.ż była bezpośrednio przygotowywana do służby wojskowej. Trwała ona do 60 r.z Spartanin prawa obywat. nabywał po30.r.z.
-całość mężczyzn przygot. do służby wojskowej, -siła fizyczna
-umiejętności praktyczne, -doskonalenie ich do toku walki.
Model ten był bardzo drastyczny
ATENY- kolebka demokracji. Prawo obyw. do służby wojskowej posiadała ludność wolna. W całym wych. główna idea opierała się na umiejętności rywalizacji.(stąd np igrzyska olimpijskie) w ramach takiej rywalizacji było zdopingowanie ateńczyków by przygotować sylwetkę, aby podołać zadaniom, jakie nakłada państwo. Kładziono akcent na harmonijny rozwój człowieka, odbywa się to poprzez: -wych muzyczne, -wych fizyczne.
Do 7r.ż młody. Przebywał w domu. Od 7.r.ż do 14.jego edukacja odbywała się w prywatnej szkole. Od 14rż nauka była w gimnazjach(państwowe szkoły) w wieku 16-17 lat mł. Odbywał 2 letnie PW i obywatelskie. Ogromna uwagę przywiązywano do wych. świadomego obywatela. Służba wojskowa w Atenach trwała od 18 do 60rż. Po 60 przechodzili do rezerwy. Wojsko miało charakter milicyjny(zwoływane w syt, zagrożenia) zgromadzenie ustalało ile i kogo powołać. Po 60 rż wykorzystywani byli do zadań pomocniczych. Istotne były tu doświadczenia myślicieli. Tj: Platon, Sokrates, Arystoteles
IMPERIUM RZYMSKIE-koncentruje się życie kulturalne, ma najświetniejszą armie- legiony rzymskie, stosuje ona bardzo nowoczesne zasady sztuki. Rzymianie preferują wojaczkę, refleksje filozofi. Spełniają za nich inni- niewolnicy greccy, są doradcami. J.Cezar ( I w.n.e) i Wenacjusz. System ten zbudowany jest w oparciu o model grecki (miedzy spartańskim a ateńskim) edukacje dzielono na dwa elementy- nauczanie i wychowanie. Pref. wykszt. Ogólnego, później nauka rzemiosła wojskowego. Nauka- szkoła elementarna, szkoły dramatyczne, szkoły retoryczne. Młodzież przygotowywana była do obowiązku służby wojskowej. Początkowo tylko na rodowitych Rzymianach, od II w obowiązek został rozszerzony na niewolników. Początkowo obowiązek spoczywał na patrycjuszach – oni mieli służbę wojskową odbywać. Później system wojskowy z tzw. 5 grup majętnych. Okres przygotowywania młodzieży miejskiej od 12-17 rż do służby wojskowej w ramach szkół ogólnych i zajęcia pozaszkolne. Służba wojskowa była dwojaka:
- służba polowa (17-45 lat) w legionach, w polu.
- służba garnizonowa ( po 45 rż,) w twierdzach, w miejscach warownych, na rubieżach granic. Od III w.n.e zmienił się system obowiązków, coraz więcej do służby trafia ludów podbitych (obniżenie wartości bojowej legionów) zjawisko się pogłębiało, 1 z przyczyn zaniku świetności im. Rzymskiego. W VI w rozpad imp. na dwie części: -zachodnie ( ze stolicą w Rzymie- cesarstwo rzymskie) - wschodnie( ze stolicą w Bizancjum- cesarstwo wschodnie)
Najwybitniejszy dowódca rzymski – Juliusz Cezar. „Wojna galijska”, „wojna domowa” – dwa traktaty. Wykazał, jakimi sposobami można doprowadzić do zwycięstw, pokazuje, że wielkim niebezpieczeństwem dla kraju są wojny domowe. Wegecjusz- dostrzegł problem wyczerpania się rezerw rod. Rzymian., Postulował włączenie do legionów narodów ujarzmionych. Wiedział, że może być to bardzo niebezpieczny zabieg. System Rzymski był pośredni. - ateński – świadome przygotowanie społeczeństwa do walki, kszt. ogólne - spartański- dyscypliny wojskowej, konsolidacji w legionach. Były to formacje wojska stałego. Legiony- formacja wojskowa, kilka tyś, żołnierzy, różne typy wojowników, jedn. samodzielna. VI w – kres świetności imperium Rzymskiego.
WYCHOWANIE RYCERSKIE W POLSCE WYKŁAD 2
Tradycje wych. rycerskiego w Polsce są związane z systemem jaki wówczas panował – siłę militarną stanowiła siła książęca, a następnie pospolite ruszenie. Wykształcił się system wychowania rycerskiego. Kształtował się on stopniowo, ulegał modyfikacjom, można w nim wyodrębnić:
1) organizował się w oparciu o wzory przenikające z Europy Zach. – synowie przekazywani byli na dwory wł. ziemskich gdzie przygotowywał się do życia i zdobywania umiejętności rycerskich.
3 etapy (do XIV w.)
• w 7r. życia rozpoczynał edukację na dworze feudala, otrzymywał tytuł pazia, mieszkał na zamku, wykonywał różne obowiązki, nabywał umiejętności, podpatrywał pana, okres polegał na obserwacji życia i tego co robią starsi. Do 14r. życia
• po 14r. życia paź stawał się giermkiem , miał więcej obowiązków, kandydat na rycerza przechodził pod opiekę pana lub znanego rycerza , uczył się od niego przyszłego zawodu, uczestniczył w wyprawach wojennych, turniejach rycerskich, polowaniach, troska o broń i zbroję, wykonywał także funkcje: podczaszy, stajenny, klucznik, poddawany ćwiczeniom wojennym, które miały sposobić go do wykonywania zawodu obowiązek sposobienia się pod kątem wych. obywatelskiego, etap ten kończył się gdy giermka pasowano na rycerza, na rycerza pasował król, opiekun składał deklarację, że podopieczny posiadł już umiejętności i jest gotowy ok.
• 21r. życia by zostać rycerzem, zapoznawał się z historią kraju, bezwzględne posłuszeństwo wobec pana i kościoła.
Program wych. rycerskiego zmierzał do opanowania 7 cnót:
•Umiejętność jazdy konnej •Pływanie •Rzut oszczepem
•Szermierka •Myślistwo •Gry w warcaby •Układanie i śpiewanie pieśni
Treści i metody wychowania rycerskiego były wytworem feudalizmu, odpowiadało wymaganiom sztuki wojennej i pod jej kątem proces był układany. Ważna była tężyzna fizyczna istotne miejsce zajmowało wych. moralne polegało na kształtowaniu posłuszeństwa wobec pana i kościoła, wych. patriotyczne, przywiązanie do ziemi ojczystej, ukształtował się system występowania rycerstwa na zasadzie terytorialnej. Od XI/XII w. Następuje decentralizacja – podział na dzielnice do początku XIVw. Następuje zanik sztuki wojennej, mniejszą wagę przywiązuje się do wych. rycerskiego, zmienia ono swój charakter rycerz przemienia się w szlachcica – feudała, który ma nowe powinności wobec państwa. Król zwołuje pospolite ruszenie. System ten w połowie XV w. Okazuje swoją nieprzydatność (wojna z krzyżakami i pod Chojnicami), ujawniło to wielką przepaść.
Kaziemierz Wielki jako pierwszy dokonał zniam wojskowych (tzw. Traktat wiślicki ), ustanowił system zwany prawem wojskowym określał:
• Zakres powinności szlachty • Zakres powinności poza szlachtą skierowane zostały na mieszczaństwo (obrona miast), bogate chłopstwo – sołtysi • Zaznaczony silnie dyscypliny wojskowej, zasady wg jakich stawiać się na wyprawy, rycerze pod własną chorągwią, obowiązkiem jest przebywanie w obozach wojskowych, troska o powierzony sprzęt wojskowy, za złamanie przepisów surowe kary (łącznie z karą śmierci)
1477r. po raz pierwszy w formie prawnej podano wymiar i obowiązek służby wojskowej, sankcje prawne za niewykonywanie obowiązków. Była to tzw. Uchwała piotrowska, system ten przetrwał do XVIIw, z pewnymi elementami do XVIII. W XVI w. Stworzono wojsko zaciężne zależne od stanu materialnego państwa składały się na nie dwa elementy
1) pospolite ruszenie szlacheckie(zwierzchnikiem był król)
2) wojsko zaciężne(zwierzchnikiem był hetman)
Zwierzchnik to uprawniona osoba do zwoływania wojska
Hetman koronny, Hetman litewski – Rzeczpospolita Obojga Narodów
WIELKIE KSIĘSTWO LITEWSKIE I KRÓLESTWO POLSKIE
Kryzys pospolitego ruszenia szlacheckiego na zmianach granic od XVI w. Najbardziej zagrożona była płd.- wsch. granica Polski atakowana przez Turków i Tatarów. Od XVI w. Większy nacisk położono na wojsko zaciężne, gdyż pospolite ruszenie nie było w stanie sprostać łupieżcom którzy plądrowali państwo poczym znikali zanim król zwołał pospolite ruszenie(nie było już kogo i czego wówczas bronić)
Nowe modele postulowali:
• Hetman Jan Tarnowski napisał rozprawę mówiącą o konieczności reform
• A. F. Modrzewski – („ O rozprawie Rzeczpospolitej” księga III – „o wojnie” poświęcona sprawom wojskowym )
• Hetman St. Żołkiewski, St. Puławski. S.Kaski, S.Saruicki, M.Bielski
Ideą wspólną była troska o naprawę państwa, wysuwali postulaty o zmianę wychowania wojskowego i budowę szkół wojskowych. Kościół katolicki dostrzegł, że następuje upadek duchowieństwa
Zmianę modelu wych. rycerskiego postulowali
• Biskup Józef Wereszczyński – był on inicjatorem utworzenia szkoły rycerskiej na kresach płd-wsch. Miała ona uczyć zawodu rycerskiego, umożliwiać zdobycie praktyki, postulował on o zwrócenie uwagi na karność, lekceważenie wygód życia, wychowanie, godność, poniesienie śmierci na polu walki, stworzył podwaliny nowego ideału wych: rycerz – chrześcijanin kontynuatorem myśli biskupa był,
• Ks. P. Grabowski uważał on, że służba jest oddaniem hołdu Bogu. Zalecał łączenie cech rycerza i ziemianina symbolem miały być : szabla i pług,
• P. Skarga szlachcic miał być jak lew w czasie wojny i owca podczas pokoju
Wiek XVI to wiek odrodzenia, kolejne 100- lecie nie wykazuje już takiego dynamizmu. Wiek XVII to dalszy ciąg upadku wojskowości, osłabieniu ulega władza centralna – władza króla.
Andrzej Maksymilian Fredro XVII w. Poszukiwał sposobów przeciwstawiania się minie do jakiej zmierza obronność Polski. Postulował o unowocześnienie szkolnictwa obronnego.
Wiek XVII to koniec wychowania rycerskiego w Polsce.
WYCHOWANIE KADETÓW W SZKOLE RYCERSKIEJ WYKŁAD 3
Wiek XVIII był szczególny jeśli chodzi o świat i Polskę. Rozpoczęła się nowa epoka Oświecenie(od Francji – prekursorów wielcy encyklopedyści francuscy). Główną ideą była „stawka na rozum”. Priorytetem była wiedza. Te idee stopniowo przenikały w głąb Europy lata 20-30 dotarły do Polski, znajdują posłuch wśród elit intelektualnych.
Polska XVIIIw. przeżywała największy w dziejach kryzys społ. – pol. I gosp. Brak przeprowadzonych reform, słaba władza centralna spowodowało, że praktycznie rządzili ambasadorowie państw ościennych zwł. ambasador rosyjski państwo chyliło się ku ruinie, jednym z takich przejawów były ustawy sejmu niemego z 1717r, przegłosowano limit wojska (był mniejszy od tego co było w państwach ościennych). Przez Polskę przechadzały się różne armie, łupiąc, grabiąc prowadząc wojny w których Polska nie uczestniczyła, przyszło otrzeźwienie wśród elit i próby ratowania RP w różnych obszarach
• Indywidualne działania pewnych osób
• Próba stworzenia szkolnictwa wojewódzkiego z prawdziwego zdarzenia
• Działalność na polu oświaty ogólnej przez KEN
• Działalność Sejmu 4 – letniego 1788-1792 (Konstytucja 3 – go maja)
• Powstanie kościuszkowskie 1794r.
J. Cytowski „Wychowanie wojskowe w Polsce w XVIIIw.)
W 1730r. St. Leszczyński po wyemigrowaniu do Francji założył Akademię Rycerską – pierwsza szkoła wojskowa dla Polaków. W szkole łączono dorobek francuski i pol. Myśli wych. Oświecenia. Program kształcenia nastawiony był na tzw. kształ. zewn. I sferę umysłową
W sferze zewnętrznej realizowano:
• Naukę jazdy konnej, • Szermierkę, • Znajomość broni
• Nauka zachowywania się, • Nauka tańca
W sferze umysłowej wykładano wiedzę :
• Ogólną, • Matematyczną, • Obywatelską - była nowością pojawiła się wraz z oświeceniem.
W ramach zajęć z niej starano się preferować miłość do Ojczyzny, poczucie honoru i sławy, posłuszeństwa wobec przełożonych.
Kolejnym zakładem było Collegium Nobillium St. Konarski 1740r. w Polsce. Nie był to wył. zakład nastawiony na przygotowanie kadr do armii, nastawiony na naukę przedmiotów ogólnych. Przewidywało pewne elementy edukacji obronnej. Projekt Hieronima Radziwiłła – zakład w Białej Podlaskiej, wystąpił z inicjatywą szkoły wojskowej wzorowanej na uczelniach zagranicznych w programie było realizowanie celów edukacyjnych jak i przedmioty militarne, wykładano: • Szermierkę, • Jazdę konną, • Regulaminy wojskowe
Z obszarów wychowawczych koncentrowano uwagę na poznawaniu rodzinnych tradycji wojskowych. Największą rolę i wizytówkę Polski 1765r. utworzona została przez króla S. A. Poniatowskiego w Warszawie Szkoła Rycerska pierwszym komendantem był książę A. Czartoryski, jej wizja programowa i ideały wych. wypracowywane były przez wiele lat. Jej zasady funkcjonowania określane były przez dokumenty normatywne :
• Regulamin główny, • Katechizm kadecki, • Definicje różne przez pyt. i odpowiedzi, • Prawidła moralne
W regulaminie głównym określone zostały cele i treści wychowawcze, zakres obowiązków jaki spoczywa na kadetach, sposoby realizacji zadań wych.
Cele wych. w szkole :
• Przygotowanie kadetów do służby wojskowej i cywilnej Kadeci przygotowywani byli w dwóch kierunkach (tych co mieli wstąpić do służby wojskowej i do służby cywilnej)
• Zaszczepić miłość do ojczyzny
• Wysokie poczucie honoru i godności
• Eliminowanie głównych wad dotychczasowego modelu wych, wzorowany on był na wzór Oświecenia, gł. wzorach francuskich
Realizacja celów wychowawczych poprzez
• Wykłady szkolne, • Nauka religii, • System wych. wojskowego
• Organizacja i tok życia codziennego(porządek wojskowy)
Przed kadetami stawiano zasady:
1. Chciano realizować wych. wojskowe skorelowane z wych. obywatelskim traktowane zamiennie jako wych. patriotyczne, było realizowane poprzez naukę zasad moralnych, wykłady z prawa naturalnego i historii, nauka moralna oparta była na podręczniku Kajetana Skrzetuskiego „Prawidłowe początkowe nauki obyczajów do pojęcia uczącej się młodzieży przygotowane” obejmował działy nauka obyczajów, nauka powinności człowieka. Zasadniczą wagę przywiązywał do powinności człowieka, starano się skatalogować te powinności. Określono 3 powinności: wobec Boga, samego siebie i bliźniego. Na czele powinności wobec Boga wysuwał życie moralne wg pewnych wskazań akcent na moralne wartości religijne. Obow. wobec samego siebie podzielone na odnoszące się wobec duszy, ciała i stanu wewnętrznego wobec duszy najważniejsze widziano jako proces samorealizacji – kształ. rozumu, akcent kładziono na ścisłość w definiowaniu i myśleniu. Powinność wobec bliźnich zakładano, żeby postępować tak jak by się samemu oczekiwało. Powinności takie jak: • Powszechne (sprawiedliwość, dobroczynność) - Stosowane wobec rodziny, przyjaciół, zwierzchników. • Obyczajowe odnoszące się do panującego, poddanych, społeczeństwa, szczególny akcent kładziono na obowiązki wobec społeczeństwa, obow. wobec ojczyzny i innych narodów.
Prowadzone wykłady z prawa naturalnego i historii – celem ich było poszerzenie wiedzy ogólnej i służyć miały procesowi wych. starano się w ramach zajęć pokazywać prawa obowiązujące w społeczeństwie i obowiązki obywateli wobec społeczeństwa. W procesie edukacji dużą wagę przykładano do nauki historii zwłaszcza Polski. Jako podst. Cel przed zajęciami z historii stawiano by zrozumieć zachodzące procesy dziejowe, wyrabianie negatywnych postaw wobec wad i ułomności narodowych, miały służyć umacnianiu zgody moralnej i politycznej, pokazywanie źródeł niepowodzeń Polski, dostrzeganie tego co było słabością w państwie, wysuwanie celów przyszłościowych. Duża waga przykładana do nauki religii – udział w modlitwach, uroczystościach kościelnych poprzez treści przekazywane przez kapelanów szkolnych w ramach zajęć. W szkole rycerskiej panował duch tolerancji religijnej.
Szkoła rycerska rozwijała się stopniowo zwłaszcza jeśli chodzi o kadrę nauczycielską, w pierwszym okresie (5-leciu) część kadry była obcej narodowości co stwarzało pewne problemy z realizacją programu, jęz. wykładowymi, realizowaniem tych intencji, które przyświecały szkole(wych. obywatelskie). Po 5 – leciu następuje okres stopniowego zastępowania obcych przez Polaków wykszt. poza granicami kraju pewne wymogi formalne obowiązujące przy rekrutacji obowiązywała uchwała sejmu głosząca : „oficerami i nauczycielami mogą być tylko katolicy szlacheckiego pochodzenia” był to ogranicznik gdyż wielu ludzi było innej wiary.
Regulamin główny określał obow. 3
• Oficerowie, • Nauczyciele cywilni, • Kadeci,
Gł. zadaniem oficerów było kształtowanie serca, poznawaniem ich charakterów, kadetów – wych, nauczycieli – rozumu.
Struktura Szkoły Rycerskiej:
Na jej czele stał „sztab wyższy”:
• Komendant, • Wice komendant, • 3 wyższych oficerów,
najważniejszym celem oficerów było czuwanie nad funkcj. Szkoły, przebiegiem procesów edukacyjnych i wychowawczych, wykonywanie funkcji inspekcyjno-kontrolnych, niższy szczebel stanowili dowódcy dywizji, byli to oficerowie, którym, powierzone były pewne grupy kadetów – zadaniem ich było prowadzenie pracy wych. z oficerami młodszymi oraz kadetami. Najniższy szczebel stanowili brygadierzy – powierzane funkcje kontrolno – opiekuńcze wobec kadetów. Bezpośrednio odpowiedzialni za wyniki na uczelni. Ich obowiązki: • przebywanie z kadetami od pobudki do wieczora.
• oddziaływanie na kadetów przez przykład osobisty. • comiesięczne opiniowanie kadetów Najniższą hierarchię stanowili pół brygadierzy - oficerowie młodsi uczestnictwo w zajęciach z kadetami, pełnienie służby, spanie w sypialniach kadetów. Odpowiadali za porządek, pilność, stan dyscypliny, zachowanie się kadetów. Najważniejszą sprawą całego procesu wych. przez kadrę szkoły był przykład osobisty. Do kadry szkoły zaliczali się także dyrektorzy duchowi, do ich zadań należało: • kierowanie życiem religijnym • kształtowanie moralności i obyczajów. Byli to kapelani szkoły, te zadania realizować mieli przez dokładną znajomość osobowości kadetów, ich charakterów, sposobu myślenia, stosunku do służby i nauki, pilność i znajomość stosunków rodzinnych. Szkoła rycerska była bardzo nowoczesnym zakładem edukacyjnym w którym określone normy nie zdeaktualizowały się do współczesności, była szkołą elitarną, etat przewidywał około 200 kadetów, na roku było około 60-70 kadetów. Absolwentami jej było niewiele ponad 650 kadetów ci którzy opuścili mury szkoły należeli do elity intelektualnej (T. Kościuszko, J. H. Dąbrowski, gen. J. Wybicki, cywilni działacze J. U. Niemcewicz).
W procesie wych. w szkole starano się akcentować posłuszeństwo i karność. Realizowane miały być przez ocenę wyglądu zewn. kadeta, system wyróżnień i kar był nowoczesny niósł w zróżnicowany rodzaj umundurowania, przyznawanie złotych i srebrnych medali, wpisywanie nazwisk na złotej i srebrnej tablicy, wyznaczanie do udziału w uroczystościach wojskowych i państwowych. System kar rozbudowany: • publiczna nagana, • zakaz opuszczania szkoły, • zakaz udziału w spacerach i spektaklach teatralnych, • noszenie czapki z rogami lub oślimi uszami, • spożywanie posiłku przy oddzielnym szkole, • przeprosiny na kolanach, • areszt i kary fizyczne
Był zapis, iż kary fizyczne zalecano po wyczerpaniu innych środków dyscyplinarnych. Kary fizyczne: • chłosta – I rocznik, • płazowanie(uderzenie płaskim elementem szabli). Po wymierzeniu kar fizycznych kadet był wydalany ze szkoły . W 1782r zniesiono kary fizyczne.
Pierwszy komendant A. Czartoryski wniósł ogromny wkład w organizację i funkcjonowanie szkoły. Był autorem „katechizmu moralnego i „pytania różne.......” – zawierał normy i reguły obyczajowe w formie pytań i odp. Ustalona była w szkole zasada, że za wych. moralne odpowiada cała szkoła, utworzono hierarchię form i reguł.
Wych. moralno – obyczajowe :
• miłość do Boga i ojczyzny, • kara, • posłuszeństwo wobec zwierzchników, • miłość do równych stanem posiadania
• wzgląd na niższych, • wdzięczność, delikatność,
• odróżnienie dobra od zła, • samokrytycyzm, • godne zdobywanie popularności, • dowcip, uczciwość, • delikatność wobec kobiet, • humor, odwaga, koleżeństwo, • dbałość o dobre imię szkoły, • zamiłowanie do wojskowości, • przygotowanie do wykonywanie powinności obyw.
• Poprawność wysławiania się, • Prawdomówność, skromność, uczciwość
Jedną z cech był udział kadetów w działalności wych. Dla potrzeb kadetów utworzone były specjalne funkcje. Gefrajter – przodownik w brygadzie miał specjalne przywileje starszego chorążego, ważną rolę w wych. kadeta odgrywało wychowanie zespołowe, odbywało się poprzez tzw. dekurie (5os. Zespoły) – były określane jako szkoły persfazji, kadeci narzucali sobie normy postępowania, gefrajter miał prawo prowadzenia kontroli wart. Prowadził księgę ewidencyjną kadetów, meldował o przewinieniach. Dekuria wobec tych, którzy nie wywiązywali się z obowiązków miała prawo napiętnowanie złego zachowania ,stosowania izolacji towarzyskiej, prawo o usunięcie kadeta ze szkoły. Komendant z reguły akceptował decyzje dekurii.
Szkoła ryc. w W-wie należała poprzez stworzony system wych. do czołówki światowej, przyjeżdżały delegacje, wiele elementów przenoszonych na grunt obcy legło u podstaw szkoły.
• Idee oświecenia – rozumu, wiedza
• Próba wyzbycia się największych wad narodowych
Szkoła ryc. i jej idea miała zapobiec kryzysowi w jakim znalazła się Polska, wych. nową elitę intelekt. Polski, która myśli otwarcie – propaństwowo
Był to zakład wojskowy, przygotowanie kadr dowódczych jej zasługa na tym polu polega: • Pierwszy tego typu zakład w Polsce tak funkcjonujący (kształ. kadr dowódczych ) • Miała dość precyzyjne cele i zadania • Zbudowanie nowoczesnej armii,
Miała to być armia oparta na obyw. świadomych celu służby wojskowej.
1788-1792 Obrady Sejmu Wielkiego (4-letniego) stają się okazją do wylansowania koncepcji, tworzenia armii zawodowej, znajduje wyraz w Konstytucji. Akcentuje narodowy charakter wojska.
Ówczesne społeczeństwo polskie ok. 90% chłopów pańszczyźnianych uzależnionych od pana. Szkoła ryc. miała służyć wych. kadr, dążono do uwłaszczenia chłopów i nadania i nadania im praw obywatelskich, pierwszym sygnałem w tym kierunku była Konstytucja 3-go maja, zlikwidowała podział na stany, postulowano nadanie praw chłopom.
Następuje przebudzenie się elit politycznych, które próbują ratować państwo. Szkoła ryc. dla realizacji nowych zadań. Dlaczego Szkoła zakończyła funkcjonowanie w 1794r. – złożyły się na to 2 wydarzenia historyczne:
• Wojna polsko-rosyjska 1792r określana mianem wojny o konstytucję, walka o to czy postęp w Polsce zwycięży czy państwa ościenne nie pozwolą na to, reakcją Carycy Katarzyny na Konstytucję była wojna zakończyła się klęską Polaków, potencjały były różne koniec reform, konstytucji, instytucji skutkiem tej wojny był II rozbiór Polski 1793r. to kamień położony na historii szkoły rycerskiej do władzy przechodzi obóz konserwatywny, szkoła nie mieści się w nowej wizji państwa konserwatywnego, reakcją Polaków na te działania są przygotowania do 1 powstania narodowego – 1794r. Elita absolwentów szkoły rycerskiej jest w kierownictwie tego powstania
Działania absolwentów :
• Udział absolwentów w działaniach sejmu 4 – letniego
• Udział w wojnie pol-ros. i powstaniu kościuszkowskim
Była to szkoła niższego rzędu młodych oficerów, dosłużyła się wys. stanowisk wojskowych i wys. Stanowisk państwowych.
Poniatowski w latach 90 XVIII w. Przeszedł do obozu konserwatywnego.
Wych. wojskowe w programach St. Konarskiego, Hugo Kołłątaja i St. Staszica St. Konarski
Był pierwszym który podjął się rozszerzenia edukacji wojskowej 1700-1773 Zakonnik(pijarów) podjął się on zreformowania szkolnictwa jeszcze przed podjęciem działalności przez KEN, swoje koncepcje dotyczące wychowania obronnego wyłożył w „O skutecznym rad sposobie” – początek lat 60 w pracy tej opowiada się za reformą całego ustroju RP w tym także oświaty, twierdzi, że podst. Nowego podejścia do obronności jest zmiana ustroju RP Sejm Najwyższy organizuje ustawy zniesione liberum veto uważał, że dużą wagę należy przywiązać do spraw wych – ustrojowych szkoła miała być kuźnią wiodącą rolę miało odgrywać wych. obywatelskie w duchu miłości do ojczyzny w 1740r założył Collegium Nobillium
Ks. Stanisław Konarski (1700-1773)-swoje koncepcje co do zreformowania szkolnictwa w zakonie opisał w „o skutecznym rad sposobire ”. był zwolennikiem reformy całego ustroju Rzeczypospolitej. Najwyższą władzę w państwie powinien sprawować sejm, miała być zniesiona zasada liberum veto. Widział, że dla zmiany ustrojowej jest potrzeba wych nowego pokolenia Polaków w dobie oświeceniowym . uważał że reformie szkolnictwa winny towarzyszyć cele: wychowanie winno być kuźnią kształtowania charakteru ucznia miało propagować wych w charakterze miłości od ojczyzny. Stał się dostosowywać zdobycze kultury Zach-europejskiej do potrzeb życia polaków. Propagował ideał Polaka : wzorowy gospodarz, dobry obywatel tak ukształtowany polak miał być przygotowany dla całego społeczeństwa. Niezależnie od urzędu polak miał jak najrzetelniej wykonywać zad. Uważał że dobry obywatel jet też dobrym żołnierzem stara się pielęgnować sławę i honor żołnierski. Każdy obywatel winien być jednocześnie żołnierzem. Powinnością żołnierza jest walczyć z wrogiem bez względu na jego wyznanie. Uwarzał też że powinnością jest być wiernym i posłusznym królowi . FORMY: *umiejętność nauki sposobów zachowania się przy stole * umiejętność prowadzenia rozmów ze starszymi kolegami * naukę modnych tańców, szermierka jazda konna. ZGŁASZAŁ POSTULATY : * powiększenia armii * zmianę jej umocowania w strukturach państwa * skierowanie w szeregi armii całej szlachty nie posiadającej źródła utrzymania * zakaz prowadzenia obcych zaciągów wojskowych na ziemiach polskich * zakaz samowolnych wymarszów i stacjonowania obcych wojsk * obciążenie szlachty i mieszczan powinnościami na rzecz utrzymania armii narodowej (opodatkowanie) * obowiązek powinności służby wojskowej rozciągnąć na szlachtę i zamożnych mieszczan. 4 OGRANICZENIA : * wych obronne obejmować miało tylko szlachtę i bogate mieszczaństwo * służba wojsk miała się odbywać bez udziału chłopów i części mieszczan * nierównomierność obciążeń na rzecz obronności wyłączenie … ze świadczeń powinności obronnej.
Hugo Kołataj – najwybit. postać Reformator XVIII w. występ. za pomocą publikacji, opowiadał się za rożnymi innowacjami. W 1774 wydał „O obronie szkoły rycerskiej wskrzeszeniu milicji wojewódzkiej” Domagał się reformy szkolnictwa wojskowego (szkoły rycerskiej) Postulował decentralizacje szkoły rycerskiej poprzez utworzenie szkol wydziałowych z podziałem na oddzielne klasy. W tych szkołach kadeci mieli mieć wykładane przedmioty wojskowe: nauka musztry, taktyka, architektura wojsk, pirotechnika artyleria.
Proponował tez by w zajęciach wojskowych poza kadetami uczestniczyła cala młodzież szkoły. Postulował wiec powszechność szkoły wojskowej , proponował by wiedza ta nie ograniczała się tylko do studentów ale i młodzieży ze szkol średnich czy najniższych. Kadra miała wykładać wiedze wojskową, stanowiły ją dwie gr. nauczycieli: oficerowie i inwalidzi oraz specjalnie przygotowani nauczyciele cywilni. Aby mogli wykładać musieli być przeszkoleni w kadrze wojskowej szkoły głównej. Proponował ref. Szkoły Rycerskiej. Intencją K. był aby wych. obronne objęło szersze rzesze społeczeństwa. Prop. aby filie szkol powst. przy województwach w których kształcić się mieli cywile i kadeci do funkcji przywódczych. Prop. szkoły najwyższe( realne) prowadziły przedmioty w których młodzież mogła zdobywać wiedze służącą wych. wojskowemu. Uzyskanie wiedzy-cel edukacyjny, nabywanie umiejętności praktycznych, zachęcanie młodzieży do służby dla ojczyzny, wszczepianie patriotyzmu. Z tych celo wychodzi jeden nadrzędny cel: Zapewnienie takiego poziomu naucz. w szkłach aby młodzież w perspektywie stanow. podst do rozbudowy siły obronnej państwa. Samorzutnie chciał służyć ojczyźnie bez uchwalania podatków na wojsko. Był to początek tworzenia wizji armii narodowej. Nie dla pieniędzy, poświęcający się państwu i ojczyźnie. 1789- następstwa rewolucji Franc. W Polsce 1794r (powst Kościuszkowskie) Kołłątaj proponował pewne rozwiązania. Król zwiększyć miał liczebność wojska polskiego zmianie jego charakter z wojsk zaciężnych na armie narodowa. K. wystąpił z koncepcja tworzenia „popisowych milicji wojewódzkich” uważał iż syst. Oparcia siły wojska na nowej formacji zwiększy liczebność armii , tańszy ekonomicznie od wojsk zaciężnych. Popis- pobór i koncentracji w 1 miejscu ludzi, którzy są wolni od wojska, koncentracja żołnierzy którzy mieli służyć milicji – wojska terytorialne
Kto tworzył pop. mil. woj.- K. uważał iż każdy szlachcic po ukończeniu szkoły wojsk, zależnie od posiadanego majątku, był zobowiązany do szkolenia kilku młodzieńców na swój koszt raz uzbroić i wyposażyć. Koncentracje tych żołnierzy miały odbywać się wiosna i jesienią każdego roku. Prop wprowadzenie obowiązku iż 1 z otrzymaniem warunku otrzyma godności przez szlachcica mialo być osobiste uczestnictwo w popisach, odbywanie służby w milicji i wystawianie odpowiedniej liczby chłopów, którzy mieli służyć w milicji.K. uważał ze założenie w milicji pochodzenia chłopskiego tworzyć mieli piechotę a tzw. Szlachta gołota wchodzić miała w skład milicji konnej (jazdy).
SYSTEM OBRONY PAŃSTWA
Opierać się miał na woj. milicji, pop, która miała być armia obywatelska(narodową)
K. uważał ze armia narodowa ma wyższość nad armia zaciężna gdyż posiada wyższą wart. moralna żołnierze świadomi byli celu, a nie walczyli za pieniądze. Wiedział, że armia będzie posiadała braki w wyszkoleniu które będzie można wyeliminować przez praktykę wojenną. Ułomnością wizji było to iż powinności wojskowe uzależnione miały być od stanu posiadania (majtku - wielkości ziem)
1789/1790 K. wystąpił ponownie z projektami powołania milicji popisowej. Innowacja było to, iż wystąpił z wizją by obowiązkiem służby w milicji objąć nie tylko szlachtę i formacje chłopskie ale i mieszczaństwo. Uważał, ze aby zachęcić mieszczan należy im coś dać – otrzymanie prawa uczestnictwa instyt. Samorządowych i sądowniczych (poszerzenie prawe obywatela)
Oponentem wobec tych propozycji była magnateria. Posłużyła się ona tym, iż przeinaczyła myśl K. w prezentacje wizji tworzenia przez niego Wojska Narodów. Realizacje tej koncepcji odszukać można w tym co się działo w wojsku polskim – w walkach o obronę Konstytucji 3 Maja, Konfederacji Barskiej 1792r. – ostatnia z prób przeciwstawienia się wizji utraty niepodległości Polski. Zmiana wizji – wojny napoleońskie, Koniec lat 80 XX w – wojsko zawodowe.
Wychowanie obronne w czasie insurekcji kościuszkowskiej WYKŁAD 4
Przygotowania trwały od jesieni 1793r. Naczelnikiem został absolwent Szk. Ryc. T. Kościuszko. Na wizję wychowania w powstaniu kościuszkowskim wpływ miała osobowość Kościuszki. Wniósł on wiele do teorii wych. obronnego co realizował w praktyce podczas powstania. Jego koncepcja wych. wojsk. wypłynęła z uwarunkowań wynikających z warunków w jakich przyszło mu żyć.
1. Wychowanie rodzinne – duch patriotyczny
2. Ideały wych. (stosowane w Collegium Nobillium gdzie się uczył)
3. Nauka w Szk. Ryc. i jej wizje praktyczne i teoretyczne
4. francuskie idee oświecenia – encyklopedyści, okres i ideały Wlk Rewolucji Franc (1789r.)
5. Okres uczestnictwa w walkach o niepodległość USA (jeden z najbardziej liczących się wodzów).
Wszystko to wywarło duży wpływ na jego osobowość i wizje wych. obron.
Wpływ na jego refleksje miały warunki społ., militarne w Polsce lat 80/90 XVIIIw. Na kształt jego wizji miał narodowy charakter powstania
Było powstaniem narodowym, prowadzonym z udziałem średnich mas społ (szczególnie chłopi). Gdy rozpoczęło się Kościuszko od samego początku zaprezentował swoją wizję (przysięga która wskazywała, że będzie lansował inny model armii).
3 grupy gdzie widać jego wizje: - odezwy wydawane przez niego do uczestników powstania, - rozkazy kierowane do wojska, - liczne listy do znajomych i osobistości politycznych w kraju.
Jego myśl wychowania miała pionierski charakter. Wyrażał się on:
- zwracał uwagę na warunki ustrojowe funkcjonującej armii i konieczność modyfikacji jej zastałości. - wysunięcie znaczenia i roli czynnika moralno-bojowego, zwłaszcza w warunkach wojny narodowo-wyzwoleńczej (psychiczne przygotowanie żołnierza do walki, świadomego celu).
- postulowanie znaczenia kształtowania nowoczesnych stosunków społ. wojsk (do tej pory dominowała dyscyplina, wymuszanie posłuszeństwa. Kościuszko zwraca uwagę na właściwie kształtowane relacje między dowódcą a żołnierzem).
Kościuszko uwzględniał doświadczenie 3 armii: francus., ameryk. i polskiej (polskie uwarunkowania i realia w jakich przyszło walczyć). Celem było utworzenie armii narodowej (ponadklasowej). Miała ona skupiać wszystkich obywateli, bez podziału na pochodzenie, klasy społ. Model ten Koś. zawarł w haśle, które towarzyszyło powstaniu: „wolność – całość - niepodległość”. Miało być czynnikiem integrującym żołnierzy powstania. Z hasła wynikała potrzeba objęcia edukacją wojsk całego społ., a nie tylko grup (objęcie chłopstwa). Pozyskanie chłopstwa wg. Koś. jest sprawą priorytetową ale złożoną. Widział to przez wprowadzenie reform społ., planował wprowadzenie takich, które dawały prawa obywatelskie chłopom a przede wszystkim danie im ziemi. Tego typu reformy pobudzą chłopstwo, a uczestnictwo w powstaniu rozwinie u nich patriotyzm wobec ojczyzny. W wych. wojsk. przywiązywał wagę do wysokich morale, chciał rozwijać je różnymi drogami: - poprzez własne stosunki panujące w wojsku, - poprzez symbolikę wojskową – chciał rozwijać ceremoniał wojskowy. Wyrażał się: - w uroczystym wręczaniu chłopom chorągwi, na których zawarta była symbolika nawiązująca do nich (snop żyta i pika skrzyżowana z kosą, hasło „żywią i bronią”. - wygląd zew. wojska – nakrycie głowy chłopskie (magierka), naczelnik powst. nosił sukmanę chłopską jako mundur wojskowy. - kosynierzy – walczący kosą. - tworzenie oddzielnych oddziałów wyłącznie z chłopów (kosynierzy), którzy byli symbolem nowej armii - mianowanie najbardziej walecznych chłopów na stopień oficerski (Bartosz Głowacki).
Widać dążenie do symbiozy wych. obywatelskiego i wojsk. Uważał, że bez wych. obyw. nie da się uczynić nowoczesnego żołnierza armii.
Naczelne miejsce miało zajmować wych patriotyczne. Uważał, że przejawiać się ono miało m.in. w okresach zwycięstw, ale i niepowodzeń.
Twierdził, że armia ściśle związana z narodem walczy znacznie skuteczniej niż armia zawodowa. Patriotyzm przejawiał się w: rozpoznawaniu wroga zewnętrznego i wewnętrznego, świadoma, ale kontrolowana nienawiść do wroga.
Był autorem hasła „kto nie jest z nami, jest przeciwko nam”.
Eksponowane były cechy moralne żołnierza: odwaga, karność, cierpliwość, sprawiedliwość, wolność, honor, braterstwo.
Głosił rewolucyjną myśl, że żołnierz pochodzący z ludu potrafi być mężniejszy od szlachetnie urodzonego (odwrócenie koncepcji obrony państwa – nie szlachta a chłopstwo miało być podstawą armii).
3 sposoby kształtowania odwagi: - przezwyciężenie podziałów społ,
- kształtowanie fanatyzmu religijnego, - uodpornienie żołnierzy na zachowanie się w obliczu nieprzyjaciela tzn. postawa bojowa, ale jednocześnie humanitarna w stosunku do pokonanego
Podkreślał, że żołnierz świadomy celów walki jest gotowy do większego poświęcenia. Świadomość walki miała inspirować do czynów szczególnie wielkich. Ważną rolę wyznaczał oficerom (kadrze zawodowej). Nakazywał stosowanie wobec żołnierzy nowych środków wychowawczych:
- idealna motywacja, - optymizm wychowawczy, - systematyka w działaniu,
- pobudzanie aktywności, - kształtowanie autorytetu przełożonego,
- przystępność w postępowaniu, - indywidualizacja oddziaływań wychowawczych.
Proponował stosowanie w wych wojskowym pewnych form propagandy i agitacji – celowe podejście do żołnierza dla jego urabiania w kierunku odwagi, postaw patriotycznych.
W wylansowanym modelu wych ważną rolę zajmował przekaz idei powstańczych (wydawanie licznych odezw, rozkazów, składanie publiczne raportów z bitew). Te idee starał się upowszechniać poprzez: parady, akcje dobroczynne wspierające siły zbrojne. Widział nie tylko potrzebę propagandowego oddziaływania na żołnierza, ale też na przeciwnika. Formy propagandowego oddziaływania: - ulotki wzywające do dezercji w obozach przeciwnika, - obietnice nagród pieniężnych, przydziałów ziemi, osiedlenia się w Polsce.
W wizji wych Koś umieścił sposób oddziaływania wych na żołnierza:
- przekazywanie na przykładzie osobistym,
- popularyzowanie pewnych wzorów osobowych,
- stosowanie wyróżnień i kar,
- oddziaływanie poprzez szkolenie, ceremoniał i porządek wojskowy.
Koś zobowiązywał oficerów do wykonywania pracy wyjaśniającej w szeregach żołnierzy. Dawał on przykład osobisty w kontaktach z żołnierzami. Pojawiał się często wśród nich, prowadził rozmowy.
W kontaktach przełożony – podwładny akcentowano przede wszystkim:
- prezentacja celu walki, - demaskowanie zamiarów wroga i sposobów jego działania - ukazywanie przykładów wiarołomności postawy przeciwnika.
Był uczulony wobec stosowania wyróżnień. Aktom wyróżnienia żołnierza nadawał uroczysty charakter. Było to: akt przysięgi, wyznaczanie na wyższe stanowiska.
Widział potrzebę stosowania kar. Naczelną dewizą, którą się kierował „karać surowo ale sprawiedliwie”. Zalecał rozwagę w stosowaniu kar, postulował, by najsurowsze kary wymierzać za tchórzostwo – śmierć przez powieszenie, i za panikę (rozstrzelanie).
W procesach wychowawczych w powstaniu Koś ogromną wagę przywiązywano do:
1. Tradycji – zalecane było nawiązywanie do tradycji walk partyzanckich z potopu szwedzkiego 1655-1660.
2. Ceremoniału wojskowego – wzbogacony o nowe, nieznane treści.
- składanie przysięgi (składana również publicznie, przed społeczeństwem). Były w niej elementy przysięgania wierności narodowej, obowiązku obrony ojczyzny (na trwałe weszły do przysięgi wojskowej).
- wyróżnienia w postaci wręczania pierścienia „Ojczyzna obrońcy Swemu”.
- stworzony został obyczaj powierzenia wyższych stopni dowódczych (przed szykiem). - wprowadzano wręczanie broni jako symboliczny akt.
- wprowadzono zwyczaj nadawania nazw oddziałom.
- wprowadzono uroczyste obchody świąt państwowych i wojskowych.
- wprowadzono nowy tryb przyjmowania i zwalniania żołnierzy z armii (w sposób uroczysty). - wprowadził nowy tryb traktowania dyscypliny wojskowej. Chciał by utrzymywana ona była przez wrodzony porządek, znajomość regulaminów.
Kościuszko był republikaninem. Silnie hołdował wizji wojska republikańskiego. Wprowadził zwroty takie jak: „koledzy”, „bracia”, „współobywatele”. Akcentował i zalecał zdobywanie zaufania żołnierzy wobec przełożonych poprzez przebywanie z nimi, znajomości ich nastrojów.
Był wrogiem tzw. Drylu pruskiego – dyscypliny opartej na przemocy. Do wychowania wprowadził zwracanie się do przełożonych, jeżeli mieli problemy do rozstrzygnięcia. Wprowadził zasadę, że nagrody i awanse przyznawać za sukcesy, zasługi bojowe a nie za pochodzenie. Innowacją było wprowadzenie do wojska rad wojskowych i sądów koleżeńskich (elementy samowychowania). Tolerancja wobec innych wyznań, by kościół propagował idee powstania narodowego.
Powstanie zakończyło się klęską. Szanse militarne były nierówne. Liczna armia carska. Nasza armia improwizowana, nieliczna. Finałem kończącym powstanie był upadek RP. 1795 – III rozbiór Polski. Na 123 lata zniknęła z mapy świata, podzielona między zaborców.
1797r – kontynuacja myśli wychowania obronnego Kościuszki – w legionach utworzonych we Włoszech. Jako pierwszy utworzył je gen. H. Dąbrowski, gen. Kniaziewicz.
Legiony tworzone u boku armii francuskiej na ziemi włoskiej. Wśród twórców legionów zabrakło Kościuszki – przebywał w więzieniu rosyjskim.
W 1800r ukazała się broszura jego autorstwa „Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość”.
- przeświadczenie, że Polacy są w stanie odzyskać niepodległość,
- wzywał w nim do powstania wyzwoleńczo – narodowego,
- stał się prekursorem wojny ludowej,
- zaleca powszechne uzbrojenie ludu w broń ogólnodostępną,
- upowszechnienie edukacji wojskowej wśród społ (wiedza, praktyka, teoria),
- opowiadał się za szerokim propagowaniem reform społ,
- równość stanów,
- postuluje republikański system rządów w państwie.
Myśl Kościuszki kontynuowały Legiony Polskie we Włoszech (1797 – 1807).
Po klęsce powstania kościusz. i III rozbiorze Polski przestało istnieć państwo polskie. Do ludzi, którzy zaznaczyli swoją obecność w Legionach byli m.in. Cyprian Godebski. Postulował on potrzebę prowadzenia takich form edu. wojsk. która by łączyła kształtowanie ogólne z wykształceniem fachowym (kształ. wojskowego). Był redaktorem pisma „Dekada Legionów”, na łamach którego popularyzowana była edukacja wojskowa (samokształcenie poprzez studiowanie literatury).
Był znanym i cenionym poetą, starał się doskonalić system pracy oświaty wychowawczej funkcjonującej w Legionach.
Józef Wybicki – sprawował odpowiedzialną funkcję – pełnomocnik rządu francuskiego ds. politycznych i propagowanych w Legionach, odpowiadał za kierownictwo tego działu. Opowiadał się za rozwojem czytelnictwa w Legionach jako formy samokształcenia. Był inicjatorem wprowadzenia wśród szeregowych pogadanek, które miały dać wiedzę o państwie polskim i aktualnych wydarzeniach krajowych.
Był tym, który wprowadził w szeregi kadry dokształcania oficerów – poszerzania wiedzy fachowej i ogólnej. Był twórcą pieśni legionów, która stała się polskim hymnem narodowym.
Gen. Wielhorski, gen. Rynkiewicz.
Gen. Wielhorski – wykładowca taktyki w szkole polskiej, autor publikacji: „Zbiór wyrazów fachowych do sztuki wojennej należnych” – chodziło o encyklopedyczne podejście do sztuki wojennej.
Inicjatorem różnych form kształcenia był gen. Rynkiewicz.
Model wych legionistów zawiera „Katechizm publiczny” – w formie katalogu. Cele: - wykazuje, że najważniejszym celem dla legionisty jest walczyć dopóki ojczyzna nie zostanie wyzwolona, - obowiązek służby w tych formacjach traktowany jako zaszczyt, - dążenie do zgody i podporządkowania swoich celów, interesów wyższym celom.
Ważnym zadaniem w procesie wych żołnierzy, było kształtowanie dyscypliny – forma świadomej dyscypliny, oparta była na uświadomionych nakazach i zakazach. U podstaw dyscypliny legło przekonanie o słuszności walki narodowo – wyzwoleńczej.
Zadania wych były regulowane w innych przepisach i zarządzeniach. Tok życia legionisty – porządek i dyscyplina zapewnić miały: wzmożony nadzór, uregulowany tok życia służbowego, działalność oświatowa.
Za podstawę wych moralno – społ uznawana była wiedza – rozumiana dwojako, jako ogólną i fachową. Jednym z zadań stawianych oświatowych była akcja zwalczania analfabetyzmu. Po raz 1 w wojsku polskim podjęto walkę z analfabetyzmem. Dokształcanie żołnierzy. Przyjęto, że o awansie decyduje wykształcenie. W ramach programu świadomej dyscypliny opracowano podstawowe reguły ich postępowania:
- utrzymywanie żołnierskiej wiary w odzyskanie przez Polskę niepodległości,
- ojcowski stosunek do podkomendnych i poprawne stosunki z miejscową ludnością, - częste obcowanie kadry z szeregowymi żołnierzami,
- stałość oddziaływania wychowawczego oraz cierpliwość w tej formie działalności, - atrakcyjny sposób prowadzenia zajęć – zachęcić uczestników do aktywności w procesie dydaktycznym (pokazy, wykorzystywanie pomocy dydaktycznych), - znajomość żołnierza od strony osobowości i cech charakteru, - kształtowanie właściwych stosunków w pododdziałach,
- ocena przełożonych na podstawie ich kontaktów z podwładnymi i ich efekty pracy dydaktycznej,
Podstawowe sposoby oddziaływań wychowawczych:
- metoda przekazywania, - metoda poprzez przykład osobisty, - nakazy i zakazy, - poprzez ćw. praktyczne, - system wyróżnień i kar, - właściwa realizacja toku życia służbowego, - nauka pieśni, poezji, znajomość ceremoniału wojskowego, - prowadzenie pogadanek wychowawczych,
- popularyzacja czytelnictwa, w tym prasy wojskowej, znajomość treści „Dekady legionowej”. Dla żołnierzy, którzy mieli problem z czytaniem wprowadzono czytanie gazet na zbiórkach kompanii, czytanie nadsyłanych z kraju listów, - rozmowy z ludźmi przybywającymi z kraju,
- „Księga Legionów Polskich” – cieszyła się dużą popul. W księdze tej umieszczono nazwiska zasłużonych żołnierzy,
- śpiew patriotyczny – zobowiązywano legionistów do znajomości takich pieśni jak: „Marsylianka”, Marsz do Legionów Polskich”, „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”. - ważną rolę odgrywała poezja i literatura oraz ceremoniał wojskowy. Na emigracji byli wybitni poeci, pisarze – tworzyli oni system wych, włączyli się do działalności edukacyjnej żołnierzy.
Najważniejszą rolę w ceremoniale wojskowym przywiązywano do przysięgi i umundurowania. Zawarta w nich była symbolika narodowa poprzez elementy zew, które uwidaczniały tą symbolikę.
Najważniejsze osiągnięcia Legionów:
- dostrzeganie znaczenia działalności kulturalnej i oświatowo – wych w bazach żołnierskich,
- twórcze rozwinięcie tradycji w polskiej wojskowości,
- wypracowanie nowych form edukacji wojskowej.
Legiony odegrały b. istotną rolę w dorobku procesu wych wojska i edukacji wojskowej społ polskiego.
1807 – zakończyła się epoka Legionów. W tym roku nastąpiły także inne wydarzenia, które odegrały znaczącą rolę – powstała namiastka polskiej państwowości w postaci utworzonej przez Napoleona twórcę Księstwa Warszawskiego. Twórcy Legionów oraz patrioci, którzy stawiali na Napoleona mogli być rozczarowani – nawet nazwa nie nawiązywała do państwowości polskiej (bo księstwo, a nie jak wcześniej królestwo).
Ks Warszawskie miało pewne atrybuty przynależne państwu polskiemu – narodowe wojsko – było pod ogólną komendą Napoleona, ale miała cechy wojska narodowego, dowodzone przez Polaków. Na czele stanął Józef Poniatowski. Ważną rolę odgrywał także H. Dąbrowski. W okresie funkcjonowania Ks Warszaw można wyróżnić 2 koncepcje wychowawcze:
- postępowa – kojarzona z osobą J.H. Dąbrowskiego, nawiązywała do dorobku Legionów Polskich.
- konserwatywna – kojarzona z osobą księcia Poniatowskiego, wywodzącego się z arystokracji, przeciwny był duchowi rewolucyjnemu armii i metodom stosowanych w legionach.
W tej rywalizacji zwyciężyła metoda postępowa.
W okresie Ks Warszaw (do 1815r.) wypracowana została nowa myśl wychowawcza. Na jej powstanie miały wpływ 3 składowe:
- model wychowawczy wypracowany w Szk Rycerskiej,
- koncepcje wych lansowane przez Kościuszkę w powstaniu kościusz,
- dorobek będący spuścizną po Legionach Polskich.
Cechą charakterystyczną nowej wizji wych było, że obok doświadczenia historycznego uwzględniała istniejące warunki zew i wew w jakich panowała.
Jako ideał wych przyjęto kształtowanie sylwetki żołnierza – obywatela. W tym procesie więcej uwagi zwracano na nawyki, umiejętności i sprawności niż na sferę wychowawczą.
Wydano 2 dokumenty zawierające ten ideał wych:
1. „Zbiór zasad życia wojskowego”,
2. „Dziennik podręczny podoficerów i żołnierzy” – Cyprian Godebski.
Zgodnie z tym ideałem wych w tych dokumentach znalazły się treści:
- zalecane reguły wych wojskowego, - model ojcowskiego traktowania żołnierza, - postępowanie zgodnie z przepisami, - rozsądek w rozkazodawstwie, - szacunek dla godności żołnierza, - umiejętność mobilizowania podwładnych, - opanowanie rzemiosła wojskowego,
- zdobycie wiedzy ogólnej umożliwiające ubieganie się o godności oficerskie,
- zwracanie uwagi na walory osobiste, cechy żołnierza takie jak: męstwo, rycerskość, pewność, uczciwość, prawdomówność.
Dostrzec tu można znaczący wpływ wzorców francuskich bo było to wojsko podlegające Napoleonowi.
W Ks. Warszaw silnie akcentowano potrzebę stworzenia szkolnictwa wojskowego. Funkcjonowały 4 szkoły:
- Korpus Kadetów w Chełmie, - Korpus Kadetów w Kaliszu, - Szkoła Zakład Artylerii w Warszawie, - Szkoła Zawodowa Inżynierii w Warszawie.
Do tych szkół starano się umożliwić dostęp także młodzieży mieszczańskiej a nawet chłopskiej. Barierą nie były tu względy formalne, ale wprowadzenie opłat za naukę (młodzież chłopska). Starano się w ich programach:
- bazować na poziomie kształcenia ogólnego i je rozszerzać,
- silnie akcentować wiedzę fachową.
W szkołach tych do głównych postulatów wych zaliczano:
- przypodobanie uczniów, - pilność w obowiązkach, - pełne posłuszeństwo.
Proces edukacyjny objęto w 3 grupach obszarowych:
- w szkole, - dokształcanie w domu, - rozszerzanie wiedzy poprzez przebywanie poza szkołą i domem.
Główne powinności kadetów koncentrowały się na pobieraniu nauki. Po miesięcznej nauce były egzaminy wew. Co pół roku odbywał się egzamin publiczny. Raz do roku po zakończeniu nauki wystawiana była ogólna ocena za naukę.
W procesie nauczania były 4 formy wyróżniania za wyniki w nauce. Umieszczanie nazwisk na tablicach różnych kolorów – biały – b. zdolni; niebieski – dobrzy; szara – mierni; czarna – najgorsi.
Kadet mógł mieszkać albo w internacie albo u profesora lub rodziców czy krewnych. W czasie pobytu poza szkołą jego obowiązkiem było utrwalenie wiedzy i rozwiązywanie zleconych mu zadań. Miał obowiązek tłumaczenia dzieł w j. obcych.
Miał on kontrolę prowadzonych przez siebie wydatków – przez opiekuna. Poza domem i poza szkołą ściśle określone miejsca gdzie mógł przebywać bez zezwolenia:
- w teatrze, - w ogrodzie saskim, - w ogrodzie Krasińskich.
W procesie wych i edukacji dużą wagę przywiązywano do systemu wyróżnień i kar. Wyróżnienia: nagrody rzeczowe, nagrody książkowe, specjalne rekomendacje do służby w oddziałach wojskowych.
Kary na 2 kategorie: a) kary wstydu: - napomnienie „na wolności” (indywidualne), - napomnienie w klasie, - nap. w kapralstwie, - nap. w sierżanstwie, - nap. przed frontem korpusu, - zakaz noszenia munduru, - noszenie kija zamiast karabinu. b) kary cierpienia: - areszt wolny, - areszt ścisły o chlebie i wodzie, - wydalenie z korpusu.
Przejęto w szkol. wzorce z okresu powst. kościusz. dotyczące funkcjonowania sądów honorowych. Były to 4 kategorie sądów: - kadeckie, - kapralskie,
- sierżaństwa, - dla szkoły.
Sądy te wymierzały kary honorowe i miały prawo występowania z wnioskami do komendanta o wydalenie kadeta ze szkoły. System szkolnictwa został zakłócony od 1812r., kiedy Bonaparte rozpoczął wojnę z Rosją i marsz na Moskwę.
1 korpus składał się z Polaków pod dow. Poniatowskiego.
Napoleon poniósł klęskę. Został zesłany na banicję.
Ks Warszaw przestało istnieć, gdyż Bonaparte przegrał wojnę. W 1815r. do Wiednia zwołany został Kongres Wiedeński, który dokonał nowego ustalenia mapy politycznej Europy. Powstały pewne państwa, niektóre zmieniły granice. Z niewielkimi zmianami do zakończenia I wojny światowej (1918r.). 1819 – Konferencja Paryska dokonała nowego podziału Europy. Na tej konferencji postanowiono utworzyć Królestwo Polskie, które było uzależnione personalnie i formalnie od Rosji. Królem Polski miał być każdorazowo car rosyjski (namiestnik). Miała pewną namiastkę władz narodowych, ale silnie kontrolowaną przez Moskwę. Siedzibą namiestnika był pałac namiestnikowski (dziś pałac prezydencki). Na mocy konstytucji Królestwo Polskie miało wojsko polskie, jednak nie do końca samodzielne – zwierzchnikiem był Wielki Książę Konstanty – brat cara.
Lata 1815 – 1830 – okres funkcjonowania ograniczonej polskiej siły zbrojnej.
Dwa modele wychowania wojskowego w Królestwie: - koncepcja narodowa – reprezentowała część kadry WP, - koncepcja wsteczna – reprezentowana przez Wielkiego Księcia Konstantego.
Z racji pozycji księcia znaczna część jego wizji wych została przyjęta.
- bezwzględne oddanie carowi i imperium rosyjskiemu,
- bezwzględne posłuszeństwo wobec przełożonych (nawet do drylu pruskiego),
- akcent na wyszkolenie bojowe – było postrzegane przez pryzmat zasad i charakter wojskowy.
W koncepcji wych w Królestwie silnie akcentowano dobre zdrowie i tężyznę fizyczną i nienaganną prezentację kandydatów do służby. Silnie kładziono akcent na bezwzględną dyscyplinę, w tym na kary cielesne, m.in. kary bicia publicznego (chłosty).
Dla żołnierzy Królestwa Polskiego wprowadzono nową przysięgę wojskową, która zawierała nowe akcenty dotyczące wych i edukacji:
- wierna służba w czasie pokoju i wojny,
- mowa jest o daninie krwi oddawanej za cara i innych przełożonych,
- akcentuje się bezwzględne wykonawstwo rozkazów przełożonych i nałożonych posług żołnierskich,
- zawarte były słowa przysięgania niedopełnienia zdrady.
Zachowano tylko niektóre elementy kształtowania patriotyzmu, które niegdyś realizowano. Przyhamowano przekaz żołnierzom wiedzy ogólnej, jedynymi książkami dla nich były regulaminy i instrukcje.
Zachowano i rozbudowano system szkolnictwa wojskowego. Składało się na niego: - Szkoła Podchorążych Piechoty w W-wie, - Szkoła Podchorążych Jazdy w W-wie, - Szkoła Aplikacyjna Artylerii i Inżynierii, - Zimowa Szkoła Artylerii, - Korpus Kadetów w Kaliszu.
Naukę w tych szkołach mogła pobierać głównie średnia zamożna szlachta (ograniczony został obszar edukacji). Zmienił się system przyjęć – najpierw trzeba było odbyć służbę liniową jako szeregowiec, po czym można było się ubiegać o przyjęcie do szkoły. Panował w nich rygor i surowa dyscyplina. Awansowani byli tylko nieliczni, reszta kierowana była do wojska. Pod wpływem niezadowolenia społeczeństwa po pierwszym okresie złagodzono wymierzanie kar. Kary cielesne nadal stosowano. Stopniowo także z uwagi na duży % analfabetyzmu tych co trafiali do wojska w 1826r. wprowadzono nauczanie pisania i czytania, zaczęły powstawać biblioteki żołnierskie.
Nurt postępowy (narodowy) uprawiany był w sposób niejawny. Starano się nie dopuścić do eliminacji j. polskiego jako języka wydawanych rozkazów.
W niewielkim stopniu można zauważyć elementy pozytywne – wojsko zachowało pewne elementy wojska narodowego – elementy zew (barwy narodowe, odznaczenia wojskowe, np. medal Virtuti Militari). Zgłaszanie przez indywidualnych oficerów projektów służących pielęgnowaniu tradycji. I. Prądzyński zgłosił projekt utworzenia czasopisma historyczno – wojskowego „Bellona”.
Projekt ten został odrzucony.
Pod koniec lat 20-tych rozwija się nurt konspiracyjny. Utworzone zostało nielegalne Narodowe Towarzystwo Patriotyczne na czele w Walerianem Łukasiewiczem. Ogromną rolę w konspiracji odegrał ppor. P. Wysocki (na czele podchorążych, którzy wzniecili powst. Listopad.). Ogromną rolę wywierał nurt kulturowy – romantyzm. Wizję głoszone przez romantyzm trafiały do żołnierzy.
Wychowanie obronne między powstaniem listopadowym a I wojną światową. Wykład 5
Pierwsze próby zawiązania konspiracji zbrojnych miały miejsce w latach 20-tych. Pierwszym związkiem był funkcjonujący w szkole chorążych w Warszawie. Założycielem był ppor. P. Wysocki.
28 listopada 1829 wybuchło powstanie listopadowe. Po krótkim okresie jego rozwijania książę Konstanty uciekł z Polski a władzę przejął Rząd Tymczasowy. Na stronę powstańców przeszły oddziały wojska polskiego. W okresie powstania nastąpił nowy etap w ed. wojskowej społ. Polegał na tym, że obok wojsk regul. powstanie wspierane było przez społ. Aby przygarnąć do powstania nasze społ.
1) ?!?!?!?!?!?!?!?
2) Starano się przybliżyć kwestie militarne społ. poprzez przekaz wiedzy teoretycznej i werbunek do armii bez względu na pochodzenie.
Starano się nawiązać do wzorców wcześniej wypracowanych. Akcentowano potrzebę wych. patriotycznego starając się przybliżyć historię Polski, jej dokonania i najważniejsze zwycięstwa które stanowiły chlubę. Akcent kładziono w procesie wych. na sprawę narodową- symbolikę narodową, wyrabianie nienawiści do wrogów, gł. Rosji.
Starano się akcentować symb. narodowe poprzez:
- upowszechnianie przysięgi narodowej na wierność armii narodowej
- sztandary i chorągwie wręczane poszczególnym oddziałom(kokarda amarantowo- biała, która przeistaczała się we flagę)
- pojawia się na nakryciach głowy orzeł
W procesie wych. dużą wagę zaczęto przywiązywać do ścisłej więzi społ. z wojskiem poprzez: - wyjaśnianie problematyki prowadzonej walki
- namawianiu społ. do uczestnictwa w różnych formach ?!?!?!?!
pracę wych. prowadzili oficerowie ale włączał się w to również korpus podoficerski, - udział w uroczystościach państwowych, - nadawanie nazw oddziałom wojskowym.
Po pierwszych sukcesach(usunięcie się Rosji) najważniejsze wyd. rozgrywały się wiosną, zimą i latem 1830 roku. Stoczono w tym okresie wiele bitew(pod Olszynką Grochowską, pod Dębem Wielkim, pod Iganiami, Stoczkiem Łukowskim i Ostrołęką).
Po pierwszych sukcesach ostatecznie powstanie latem 1831 roku upada- zajęcie Warszawy. Powstanie to w widoczny sposób wpłynęło na wzrost nastrojów narodowych Polaków, tórzy nie godzili się z utratą państwowości. Powstanie to choć przegrane stanowi nowy etap- likwidację wojska polskiego, ma wpływ też na zwiększenie akcji rusyfikacyjnej na ziemiach polskich.
Likwidacja siły zbrojnej sprawiła, że pisarze przeorientowują swój model powstania- rozpoczyna się etap tworzenia teorii wojny partyzanckiej i jej odmiany- teorii wojny ludowej. Pierwszym który zarysował wizję takiego przygotowania społeczeństwa które powinno rozpoczynać walkę od wojny partyzanckiej był Tadeusz Kościuszko.
W XIXw. kiedy teoria działań nieregul. była popularna, narodami które ją stworzył byli Włosi i Polacy. Polacy wnieśli ogromny wkład do wypracowania teorii władzy partyzanckiej. Zapoczątkował to Wojciech Chrzanowski który w 1830 roku wydał w Paryżu książkę „O wojnie Partyzanckiej”- wyłożył wizję wojny. Powinno w niej masowo uczestniczyć społeczeństwo, prowadzić ją przy użyciu prostych narzędzi walki, wojna rządzi się swoją specyfiką- inne reguły prowadzenia działań(oddziały partyzanckie działają w rozproszeniu, nękają wroga, koncentrują się tylko dla większych bitew, następnie się rozpraszają).
Chrzanowski propagował czynienie przygotowań przed wybuchem powstania. Proponował wprowadzenie w sposób niejawny przygotowania kadr, gromadzenie środków walki oraz wprowadzenie ćwiczeń przygotowujących do walki.
Wśród kontynuatorów dzieła Chrzanowskiego byli Aleksander Jełowicki, Ludwik Bystronowski. Szli nawet dalej, uważając że wojna partyzancka winna być charakterystyczna dla całego etapu powstania. Nie przewidywali przeistaczania oddziałów partyzanckich w regularne wojsko. Tylko przy pomocy działań partyzanckich można pokonać przeciwnika.
Istotny wkład w formowanie się wizji wojny partyzanckiej miał Józef Zachariasz Bem. W 1846r wydał on publikację poświęconą wojnie partyzanckiej. Różniło go od poprzedników jednak to, że widział początek powstania przez działanie „kolumn ruchomych” które miały wejść do Polski zew.(emigranci) do nich miały się dołączyć oddziały partyzanckie w końcowym etapie powstania. Widział zespolenie się tych członów co miało prowadzić do zwycięstw. Bem nie przedstawił jednak w jakiej formie kolumny miały wejść do Polski. Na kanwie wojny partyzanckiej rodzi się jej odmiana- wojna ludowa- najbardziej skrajna i radykalna forma wojny partyzanckiej. Różni się tym że w wojnie tej uczestniczyć ma cały naród. Twórcy tej teorii zdawali sobie sprawę, że należy wprowadzić radykalne reformy społeczno polityczne odnoszące się przede wszystkim do chłopstwa. Twórcy tej teorii opowiadali się za przyznaniem im ziem. Teoria wojny ludowej była wyłącznie polskim wkładem do teorii prowadzenia wojny. Pierwszym który ją upowszechnił był Karol Stolzman swoje rozważania opublikował w latach 40-tych. Opowiadał się za radykalnymi reformami społecznymi i powszechnym uczestnictwem społeczeństwa w powstaniu. Proponował szewską akcję upowszechniania wiedzy obronnej, czynienia praktycznych przygotowań na wypadek wojny. Wojna miała być prowadzona metodą walki partyzanckiej przy użyciu bezwzględnych metod wobec przeciwnika(taktyka- „sprawnej ziemi”- niszczyć wszystko co mógłby wykorzystać przeciwnik.) Najwybitniejszym przedstawicielem teorii wojny ludowej był Henryk Kamieński- rozpoczął popularyzowanie tej teorii. Najwybitniejszą jego pracą jest wydana w 1866 „Wojna Ludowa”. Credo jego poglądów prowadzało się do tego iż armia powstańcza powinna liczyć tylu żołnierzy ilu państwo liczy obywateli(poprzez walkę zbrojną lub udzielanie pomocy powstańcom). Zarówno teoria wojny ludowej jak i partyzanckiej sukcesy święciły w XIXw.
Powstanie styczniowe 1864 jako jedyne prowadzone było wg metod wojny partyzanckiej. W powstaniu uczestniczyły oddziały powstańcze walczące w odizolowaniu z luźnym dowodzeniem. W powstaniu tym na nowo rozpoczęła się wielka akcja popularyzowania wiedzy wojskowej w społ. Powstanie prowadzone przez Rząd Tymczasowy Społ. Respektowało zarządzenia tego rządu. Powstanie to jednak zakończyło się klęską Stosowano w nim nowe środki wychowawcze.
-silnie akcentowano dyscyplinę oraz samodzielność w prowadzeniu nauki.
-wypracowano nową koncepcję przygot. kadr- wyłanianych z pośród najlepszych w boju. Wymagano od dowódców inicjatywy, samodzielności, zręczności nastrojów, wyrobienia karności w oddziałach.
Ważną rolę w funkcji oddziału zaczęli odgrywać kapelani wojskowi , którzy współuczestniczyli w odbieraniu przysięgi, wojska zagrzewali do walki.
Klęska powst. Styczn. była by tragiczna dla społ. Ok. 14 tys. przywódców zostało wywiezionych na Sibir. Konfiskowano majątki za wsparcie powstania. Rozpoczęła się silna akcja rusyfikacyjna. Zniknęła nazwa, Król. Polskie, wprowadzono nazwę Kraj Przywiślany. Fala terroru była tam silna ze paraliżowała chęć do kolejnego powstania. Na ziemiach polskich podejmowane były próby agitacji na emigracji- szkoły wojskowe (w cieniu Polska szkoła wojenna kierowana przez L.

jankesss007

kolejny raz dziekujemy:)

Karo!ina:)

Spoko:) zaraz wrzuce wszystkie notataki od niego zeskanowane od Ani;)