www.apbezpieczenstwo.fora.pl

kasia.k

Oświeceniowe koncepcje wojny i pokoju (XVIII w.)
Myśl niemiecka

Brytyjska i francuska myśl oświeceniowa wywarły określony wpływ na filozofię niemiecką odznaczającą się jednak pewną swoistością wynikającą z opóźnienia gospodarczego Niemiec, rozbicia politycznego oraz braku jednolitego organizmu państwa.
W filozofii niemieckiego Oświecenia w tym i filozofii wojen i pokoju na szczególną uwagę zasługują poglądy Immanuela Kanta (ur.1724 w Królewcu a zmarł w 1805 filozof niemiecki, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Królewieckim). Mimo swojego abstrakcyjnego charakteru, etyka Kanta pozostawała w ścisłym związku z jego koncepcją polityki. Formułując ideał „społeczeństwa obywatelskiego”, w którym wyeliminowano by „władzę zmysłów”, w którym wolność żadnej jednostki nie zagrażałoby wolności każdej innej jednostki, w którym dobre ustawodawstwo gwarantowałoby wszystkim rozumne korzystanie ze swoich uprawnień. Kant zakładał, że ideał ten może zostać zrealizowany w „ustroju republikańskim”- jest to taki ustrój opierający się a zasadach wolności i równości ludzi, na dobrym prawodawstwie, stwarzającym ludziom możliwość współdecydowania o swoim losie, w tym o sprawach wojny, pokoju i bezpieczeństwa.
Przestrzeganie tych zasad, kierowanie się w swym postępowaniu poczuciem obowiązku, a nie motywami materialnymi czy uczuciami, zdaniem Kanta prowadzić musi do umoralnienia społeczeństw, do zwycięstwa idei sprawiedliwości a w konsekwencji do likwidacji wojen i ustanowienia „wieczystego pokoju”
Po to jednak, by taki pokój zapanował, trzeba zlikwidować wszelkie przyczyny i źródła wojen (i nie wystarczy tutaj zwykłe zawieszenie broni) trzeba przestrzegać zasady autonomii i suwerenności państw: „… Żadne samoistne państwo (…) nie może być nabyte drogą dziedziczenia, zmiany, kupna czy darowania”. Należy także stopniowo rozwiązywać armie stałe istnienie, których stwarza ciągłe niebezpieczeństwo wybuchu nowych wojen. Kant powraca także do głoszonej wcześniej idei, że także w czasie wojny powinny obowiązywać zasady prawa i moralności. Zasada ta przyjmuje w jego koncepcji następujące brzmienie: „ Żadnemu państwu podczas wojny nie wolno pozwalać sobie na takie czyny nieprzyjacielskie, które by uniemożliwiły obopólne zaufanie w przyszłym pokoju”
Zdaniem filozofa niemieckiego „stan wieczystego pokoju” można ustanowić nie tylko dzięki umoralni emu społeczeństwa, lecz również w drodze gruntownych przemian ustrojowych, przez zbudowanie wspólnego już „ustroju republikańskiego”
W wymiarach międzynarodowych pokój taki powinien się opierać na „federalizmie wolnych państw”
Związek taki miałby na celu „utrzymanie i zapewnienie wolności państwom doń należących”. Powinny być to jednak państwa republikańskie, świadomie podporządkowujące się jednolitemu prawu i realizujące jego zasady w stosunkach wzajemnych. Jedną z tych zasad jest „zasada ogólnej gościnności” rozumiana, jako zasada równouprawnienia.
Jan Gottlieb Fichte (ur. w 1762 w Rommenau; Saksonia, zmarł w 1814 roku w Berlinie. Jeden z wielkich filozofów niemieckiego klasycznego idealizmu)
W jego systemie dużą rolę odgrywały: etyka, filozofia prawa, historiozofia- poświęcone poszukiwaniu i uzasadnianiu wolności i niezależności ludzi.
Sprawy wojny i pokoju filozof ten wiązał z ideą wolności. W jego przekonaniu historia to nic innego jak dzieła stopniowej realizacji tej idei w drodze racjonalizacji świata, zwalczania irracjonalizmu, zwycięstwa rozumu. W tej optyce wojny jawią się, jako rezultat braku rozumu, kierowania się zmysłowością, uczuciami. Przynoszą one nieodwracalne straty, rujnują gospodarkę biorących w nich udział krajów, mnożą niepotrzebne ofiary, prowadzą do demoralizacji społeczeństw, wykorzystują osiągnięcia nauki w celach militarnych. Tak jednak nie może być wiecznie, „…jeżeli całe istnienie człowieka nie jest jakąś grą bezcelową i nic nieznaczącą”. Po to jednak, aby zmienić ten stan rzeczy, by wyeliminować wojny lub przynajmniej ich skutki, trzeba stworzyć jedną „rodzinę narodów cywilizowanych”, upowszechnić osiągnięcia nauki i kultury, zlikwidować uprzywilejowanie jednych państw kosztem drugich, niesprawiedliwość w stosunkach międzynarodowych. Dopiero wtedy uprzywilejowane narody staną się naprawdę wolne, dopiero wówczas zrezygnuje się z wojen, jako środka rozstrzygnięcia spornych problemów. „W ten sposób od momentu, w którym powstało, chociaż kilka państw naprawdę wolnych, obszar kultury i wolności a tym samym powszechnego pokoju, będzie się nieuchronnie rozszerzać coraz bardziej, aż ogarnie całą Ziemię”
Jerzy Wilhelm Fryderyk Hegel (ur. w 1770 w Stuttgarcie a zm. w 1831 w Berlinie. Niemiecki filozof, twórca klasycznego systemu idealistycznego)
W jego optyce również wojny nie są czymś przypadkowym, lecz zjawiskiem prawidłowym, ważnym narzędziem realizacji idei Rozumu. Co więcej idee te realizują się znacznie szybciej w czasach wojen i rewolucji niż w czasach pokoju, zwłaszcza długotrwałego i dlatego wojny powinny stanowić ważny instrument postępu historycznego i społecznego. Mogą one również spełnić określoną funkcję moralną, bowiem to dzięki wojnie „(…) zachowuje się zdrowie moralne narodów. Wszelako podobnie jak ruch wiatrów nie pozwala jezioru gonić, co by się na pewno stało podczas długotrwałej bezwietrznej pogody, wojna broni narody przed gniciem, które byłoby nieuchronnym skutkiem długotrwałego a tym bardziej wiecznego pokoju”. Co więcej, zdaniem Hegla, narody wychodzą z wojen silniejsze moralnie, uzyskują „wewnętrzny spokój” realizując wspólne cele państwa.
Filozof niemiecki dostrzegał negatywne skutki wojen, ale zarazem gotów był zaaprobować te wojny, które służyły kruszeniu przestarzałych struktur np. stosunków feudalnych, aczkolwiek w sposób jednoznaczny tego nie wyartykułował.

Dzieła:
Immanuel Kant
- Gedanken von der wahren Schützung der lebendigen Kräfte (pierwsza praca wydana drukiem)
- Krytyka praktycznego rozumu
- Metafizyka moralności

Jan Gottlieb Fichte
-Próba krytyki wszelkiego objawienia

Jerzy Wilhelm Fryderyk Hegel
- Fenomenologia ducha
- Encyklopedia nauk filozoficznych